De aanwezigheid van beveiligingscamera’s maakt mensen meer heldhaftig, vooral in aanwezigheid van anderen. Dat blijkt uit onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR).
In het onderzoek werden mensen op de VU door een proefleider gevraagd een vragenlijst in te vullen, waarna ze een kleine vergoeding zouden krijgen. Het geld voor de vergoeding lag in een potje op het bureau van de proefleider. Terwijl deelnemers de vragenlijst invulden, ging de proefleider naar het toilet. Zodra de proefleider weg was, stal een andere deelnemer (een acteur) geld uit de vergoedingpot. Dit alles gebeurde soms wanneer er meerdere deelnemers (allen acteurs) aanwezig waren, en soms juist wanneer de deelnemer alleen met de dief aanwezig was.
De resultaten bevestigden het bystander effect: wanneer veel deelnemers aanwezig waren, werd de dief minder vaak aangesproken of fysiek tegengehouden dan wanneer de deelnemer alleen was. Echter, als er een beveiligingscamera in de ruimte hing waren mensen juist meer geneigd in te grijpen wanneer er anderen waren die deze interventie konden zien. Kortom, het lijkt erop dat mensen door de camera eraan herinnerd worden dat hun gedrag invloed heeft op hoe anderen in hun omgeving over hen denken. Reputatie is zeer belangrijk voor mensen, en veel mensen willen graag in een positief daglicht staan. Dit kan bijvoorbeeld door in te grijpen bij een misdrijf, juist wanneer er veel mensen zijn die de heldendaad kunnen zien.
Het bystander effect is een van de meest bekende effecten in de psychologie en komt ook voor bij meer alledaagse situaties, zoals hulp bieden als iemand boodschappen laat vallen of simpelweg de weg zoekt. Mensen voelen zich door de aanwezigheid van anderen minder verantwoordelijk om te helpen en onderschatten de ernst van de situatie, of schatten de aard van de situatie totaal verkeerd in doordat anderen ook niet ingrijpen.