De wijze waarop de Nederlandse overheid het crisismanagement toepast en uitvoert in de coronacrisis is niet meer van deze tijd. Het institutioneel management moet plaatsmaken voor een crisismanagement waarin de menselijke maat centraal staat. Dat is de rode draad van het nieuwe boek ‘Corona onthult systeemcrisis’ van crisisanalist Gert-Jan Ludden, dat deze week is gepubliceerd door SVDC.
Het overheidsoptreden tijdens de coronacrisis heeft vergaande en ingrijpende gevolgen voor nagenoeg alle 17,5 miljoen Nederlandse burgers, van de ‘intelligente’ en ‘harde’ lockdowns tot het verplicht dragen van gezichtsmaskers, uitvoeren van testen en het vaccinatiebeleid. “Toen in de zomervakantie de eerste donkere wolken zich boven het Nederlands coronalandschap samenpakten, borrelde in mijn hoofd de vraag op of ik als crisisanalist, die zich de maanden daarvoor in vele opinieartikelen en mediaoptredens kritisch over het overheidsoptreden in de coronacrisis heeft uitgelaten, niet iets meer moest doen dan dat”, vertelt Gert-Jan Ludden.
Andere aanpak
Volgens de auteur maakt het politieke crisismanagement van de coronacrisis onmiskenbaar duidelijk dat de institutionele spelers niet of onvoldoende leveren. “Het verwijst naar een veel dieperliggend probleem: dat van een institutionele werkelijkheid die meer kapot maakt dan de samenleving lief is. We kunnen spreken van een ontluisterende existentiële systeemcrisis, die niet met lichte reparatiewerkzaamheden opgelost kan worden. Er is meer nodig: een radicaal andere aanpak en filosofie om de stap van het institutioneel naar het menselijk crisismanagement te zetten.”
De auteur verwijst naar het parlementaire onderzoek over de toeslagenaffaire. “Hieruit komt een onthutsend beeld naar voren van een zieke, egocentrische bestuurs- en politieke cultuur, waarin belangen van burgers en samenleving tot een voetnoot zijn gedegradeerd. Helaas staat deze kwestie niet op zich. Tal van eerdere (parlementaire) onderzoeken en het dagelijks verslag van het politieke leven in Den Haag laten eenzelfde beeld zien, waar tunnelvisies, oog voor de eigen reputatie, machtspolitiek en een amorele ambtelijke taal hoofdrolspelers zijn. Het lijkt erop dat in deze institutionele werkelijkheid de samenlevingsbelangen geheel zijn ondergesneeuwd. De menselijke maat is nagenoeg verdwenen.”
“Wat deze zieke bestuurscultuur tot een groot samenlevingsprobleem maakt, is dat dezelfde egocentrische mechanismen ook het crisismanagement van de overheid hebben geïnfecteerd. Met groot menselijk leed als gevolg. De slachtoffers van de kredietcrisis, de Q-koorts, het Chroom-6-schandaal, de aardbevingsproblematiek, de vluchtelingencrisis en de Srebrenica-veteranen kunnen daarover meepraten.”
Lessen trekken
Het boek is volgens Gert-Jan Ludden niet bedoeld om het eigen gelijk te halen. “Het is een poging tot waarnemen, begrijpen en tot onderzoek naar andere dan de gangbare (wetenschappelijke) inzichten. Maar ook bedoeld om andere perspectieven onder de aandacht te brengen en lessen te trekken uit het overheids- en politieke optreden in deze crisis. In vele kritische beschouwingen – ook van ver vóór de corona-uitbraak – heb ik aangegeven dat er wel degelijk andere werkelijkheden mogelijk zijn, maar dat het de overheid zelf is die doof en blind is gebleven voor kritische reflecties. Met alle maatschappelijke gevolgen van dien die zich nu tijdens de coronacrisis openbaren.”
Het boek ‘Corona onthult systeemcrisis’ is te bestellen bij SVDC en bol.com.
