Voor mediation in strafzaken (MiS) bestaat er sinds 2017 een landelijke regeling. Van die voorziening wordt echter nog maar weinig gebruik gemaakt. De toepassing wordt beperkt door de wijze van selectie van zaken en door knelpunten bij de inpassing in het reguliere strafproces. Professionals denken dat mediation in strafzaken vaker kan worden ingezet dan nu gebeurt.
Dat blijkt uit onderzoek van het WODC. Mediation in strafzaken wordt slechts bij 1 procent van de jaarlijkse strafzaken toegepast. In de periode 2017-2022 ging het om 7905 zaken waarbij ofwel de officier van justitie ofwel de rechter verwees naar MiS, waarvan 1431 zaken met een jeugdige verdachte. MiS wordt zowel in zogenoemde zaken in eerste aanleg als in hoger beroep toegepast. Van alle verwijzingen naar mediation binnen de rechtspraak in de periode 2017-2022 ging 42 procent over mediation in strafzaken. Daarmee zijn MiS-zaken wel de grootste zaakstroom.
Officieren van justitie en rechters bepalen wanneer MiS wordt ingezet en wanneer niet. In het onderzoek geven zij aan dat ze zaken waarbij het slachtoffer en de verdachte elkaar kennen en verkeerszaken het meest geschikt vinden voor mediation. Bij zwaardere zaken en zaken waarbij slachtoffer en verdachte elkaar niet kennen, ervaren zij een hogere drempel om het slachtoffer te (laten) benaderen. Ze veronderstellen vaak dat slachtoffers geen behoefte hebben aan contact.
Terughoudendheid
De registratiegegevens lijken echter uit te wijzen dat na verwijzing het mediationtraject even vaak start bij zwaardere als bij lichtere feiten, ook wordt even vaak overeenstemming bereikt. Terughoudendheid om te verwijzen is daarmee een oorzaak van de beperkte inzet van MiS. Ook geïnterviewde advocaten en ketenpartners herkennen dit beeld.
Daarnaast worstelen verwijzers met het inpassen van het mediationtraject in hun eigen werkprocessen. Zo bestaat de misvatting dat MiS niet kan worden ingezet parallel aan strafrechtelijke vervolging. Daarom verwijzen officieren van justitie het liefst zo vroeg mogelijk, zodat niet op de uitkomst van mediation hoeft te worden gewacht bij het nemen van de beslissing over de zaak.
